اجرای بدنه سد
یک مشکل اصلی در اجرای سازه های بتنــی حجیم، کنترل یا حذف ترک خوردگی حرارتی و در مورد سازه های آبی، نشتی درزهای ساخت است. به دلیل وجود حجمهای بزرگ بتن، گرمای ناشی از هیدراته شدن سیمان نسبت به دیگر موارد بتن سازه ای مشکلات بیشتری ایجاد می کند و اتخاذ برخی تدابیر برای محدود ساختن افزایش دما برروی قالب بندی تاثیر حیاتی دارد. دمای بتــن به ویژه در آب و هوای گرمتر باید در زمان بتن ریزی و هیدراتاسیون به روشهای زیر در کمترین حد حفظ شود: استفاده از سیمان کم حرارت، استفاده از نرمـه خاکستر آتشفشانی یا پوزولان دیگری به جای بخشی از سیمان، سرد سازی، تکنیکهای عمل آوری ویژه و استفاده از قالبهای فولادی گرما - پراکنشی. مراحل، پلان و ترتیب بتن ریزی بلوکها به گونه ای انتخاب شده است که گرمای حاصل به طور مناسبی کنترل شود. علاوه بر آن، این نکته نیز مورد توجه قرار گرفته است که بین بلوکها اختلاف ارتفاع زیاد ایجاد نشود تا بارگذاری روی پی بتدریج و بصورت یکنواخت انجام گیرد. بطور کلی اختلاف ارتفاع بلوکها هنگام بتن ریزی به گونهای انتخاب میگردد، که هم شرایط بتن ریزی تسهیل گردد و هم قالب بندی سطوح درز به حداقل ممکن کاهش یابد. باز کردن قالبها نیز طوری برنامه ریزی شده است که از ایجاد شوکهــای حرارتی که به ترک خوردگی سطح بتن منجر می گردد، جلوگیری شود.
2-4-1- قالب بندی مراحل بتن ریزی
متداول ترین روش برای تعدیل جمع شدگی و گرمای ناشی از هیدراتاسیون در سازه بتنی حجیم، محدود کردن ارتفاع مراحل بتن ریزی است. در این سد ارتفاع بلوکها 2.5 متر در نظر گرفته شده است.
به جز در مرحله اول بتن ریزی پی، قالب های مــورد استفاده از نوع طره ای پشت بند دار است. مراحل بتن ریزی مستلزم قابلیت استفاده مجدد از قالبها بطور متعدد است؛ از اینرو قالبها از فولاد ساخته می شوند تا در برابر بارهای وارده و در طول زمان استفاده مکرر خود، پایداری نشان دهنــد. در این قالبها از جک بعنوان پشت بند استفاده شده است. این جک ها علاوه بر تنظیم نمودن قالب به هنگام نصب، از حرکات آن به بیرون نیز به هنگام بتن ریزی جلو گیری می نمایند. در پشت قالب پیاده روهای پیشبینی گردیده است که نصب قالب و همچنین رفت و آمد عوامل اجرایی را امکان پذیر نماید. قالب ها با مهارهایی که از قبل در بتن نصب می گردد به بلوک پایین محکم می شوند.
سریعترین چرخه بتن ریزی مجاز در کارهای بتنی حجیم مستلزم باز کردن و برپایی مجدد قالبها در عرض 24 تا 48 ساعت پس از تکمیل یک مرحله بتن ریزی و تکمیل مرحله بتن ریزی بعدی در عرض 72 ساعت است. تحت چنین شرایطی لوازم مهار قالب باید در بتنی عمل کنند که مقاومت فشاری یا پیوستگی آن 15 در صد مقاومت 28 روزه است. حتی زمانی که بین مراحل بتن ریزی متوالی 5 روز فاصله وجود دارد، بتن کم سیمان که مستلزم استفاده از لوازم نگهداری ویژه ای در قالبها است تا برای حمایت قالبها مرحله بتن ریزی بعدی مقاومت کافی ایجاد کنند.
2-4-2- بتن ریزی
در هر مرحله بعد از آماده شدن قالب، واتر استاپ، نصب لوله های پس سرمایش (post-cooling)، نصب لوله های تزریق و نصب ابزار دقیق و کنترل نقشه بردار و اخذ مجوز بتن ریزی، یک لایه ملات ماسه و سیمان اجرا گردید. ملاتی که بدین ترتیب ریخته می شود به منظور یکپارچه کردن بتن قدیم و جدید و همچنین آب بندی بین بلوک های بتن است.
بعد از پخش یک لایه ملات ماسه و سیمان، بتن اصلی با مشخصات طرح اختلاط مصوب ساخته و در محل آماده شده برای اینکار ریخته می شود. روش بتن ریزی بدین طریق است که اولا" بتن ریزی پیوسته اجرا شده و از قطع بتن به هر دلیل بایستی جلوگیری شود تا درز سرد بوجود نیاید. برای بالابردن کیفیت، با ویبره های قوی متناسب با حجم بتن و دانه بندی، ویبره زده می شود. بدیهی است، به همان میزان که کم ویبره زدن باعث پایین آمدن مقاومت میگردد، ویبره بیش از حد نیز باعث جدا شدن دانه ها میشود. از ریختن بتن در یکجا خودداری شده و بتن در لایه های 50 سانتیمتری ریخته شده است.
بعد از اتمام بتن ریزی و صاف کردن سطح بتن و پس از اتمام زمان گیرش، سطح بتن با واتر جت شسته شده و یک سطح مضرس جهت بتن ریزی مرحله بعد آماده می شود.
بعد از هر مرحله، عمل آوری (curing) بتن برای مدت حداقل سه روز متوالی انجام شده است. برای این منظور از فواره هایی که روی سطح بتن قرار می گرفتند استفاده می شد.
2-4-3- تزریق درزهای انقباض
به منظور یکپارچه کردن بدنه سد، در بین بلوک های مختلف سد لوله هایی بمنظور تزریق دوغاب سیمان نصب شده است که روی آنها در فواصلی که مشخصات فنی تعیین کرده کلاپه هایی نصب تعبیه شده است. بعد از اتمام بتن ریزی سد، از روی سد و از داخل گالری ها نسبت به تزریق دوغاب طبق مشخصات فنی اقدام می گردد. زمان و شرایط تزریق از اهمیت خاصی برخوردار است و به گونه ای انتخاب شده است که، فرآیند هیدراتاسیون تمام شده و حداکثر انقباض در بلوک های بتن بوجود آمده باشد. این کار به صورت همزمان در درزها انجام شده بطوریکه از حرکات افقی بلوک ها جلوگیری شود.
منابع:
- اسناد قرارداد سد ذخیره ای کریت طبس، مشخصات فنی سد
- گزارش های پیشرفت فیزیکی پروژه طی سالهای 1380 الی 1383، دفتر فنی کارگاه سد کریت
- تکنولوژی اجرایی سد کریت، 1380، دفتر فنی شرکت ساختمانی اویول